Spreekwoorden uit protestantse traditie

Flink wat spreekwoorden hebben hun oorsprong in bijvoorbeeld de scheepvaart waarin ons kleine Nederland groot werd: van ‘overstag gaan’ tot en met ‘voor pampus liggen’. Ook hebben verschillende gezegden een bijbelse oorsprong. Veel zijn afkomstig uit de Statenvertaling (bijbelvertaling uit 1637), zoals ‘in zak en as zitten’ (afkomstig uit het Oude Testament, het boek Esther), ‘een rib uit je lijf’ (uit het Oude Testament, Genesis) en ‘iemand de mond snoeren’ (uit het Nieuwe Testament, 1 Petrus 2: 15).

‘De kogel is door de kerk’

Er is iets beslist, de keuze is éindelijk gemaakt. Maar wat heeft een kogel in een kerk nu te maken met een beslissing en met de protestantse traditie? Volgens oude woordenboeken heeft het spreekwoord te maken met het respecteren van kerkgebouwen in oorlogstijd. Als een vijand zélfs zo’n heilig gebouw niet spaarde, was hij alle fatsoen voorbij, maakte hij een duidelijk statement. Door de tijd heen kreeg de uitspraak een iets andere betekenis: na lang wikken en wegen is een bepaalde zaak uiteindelijk beslist. 

Als voorbeeld van een werkelijke ‘kogel door de kerk’, wordt vaak het Beleg van Haarlem (december 1572 – juli 1573) aangehaald. Tijdens deze beruchte belegering in de Tachtigjarige Oorlog knalden de Spanjaarden op een gegeven moment een kanonskogel dwars door de Sint-Bavokerk heen. De kogel was eigenlijk niet bedoeld voor de kerk, maar voor de niet meer rooms-katholieke predikant van de kerk – een afvallige, volgens de Spaanse bezetter. Nog steeds is de kogel te bewonderen in de muur van de oude St. Bavo, als herinnering aan de onbeschofte Spaanse vijand.

Bron: Website Protestantse Kerk in Nederland.